Eiwitten Functies

Eiwitten zijn misschien wel de meest ondergewaardeerde nutriënten als het gaat om hun rol in het menselijk lichaam. Vaak worden ze gezien als dé bouwstof voor spieren, en hoewel dat klopt, is dat slechts één van de vele functies. In deze blog duiken we diep in de wereld van eiwitten. We leggen niet alleen uit wat eiwitten zijn, maar ook waarom je ze écht nodig hebt — zelfs als je nooit een gewicht optilt.

Wat zijn eiwitten precies?

Eiwitten bestaan uit aminozuren: kleine organische bouwstenen die met elkaar verbonden zijn via peptidebindingen. Er zijn 20 verschillende aminozuren, waarvan 9 essentieel zijn — dat wil zeggen dat je lichaam ze niet zelf kan aanmaken en je ze via voeding moet binnenkrijgen. De volgorde en combinatie van deze aminozuren bepaalt de functie van het eiwit in je lichaam.

1. Spieropbouw en spierherstel

Eiwitten leveren aminozuren die nodig zijn voor spierhypertrofie, oftewel spiergroei. Specifiek het aminozuur leucine activeert het mTOR-signaalpad, wat zorgt voor spieropbouw na training. Bovendien helpt eiwitconsumptie spierafbraak te voorkomen na zware inspanning.

2. Hormonale functies

Veel hormonen bestaan uit eiwitten of peptiden. Denk aan insuline (bloedsuikerregulatie), glucagon (glucosemobilisatie) en groeihormoon. Ze fungeren als boodschappers tussen organen en cellen en beïnvloeden vrijwel elk aspect van je stofwisseling.

3. Enzymatische functies

Eiwitten vormen enzymen: katalysatoren die biochemische reacties mogelijk maken. Spijsverteringsenzymen zoals pepsine en trypsine zijn essentieel voor het afbreken van voedsel. Maar ook DNA-replicatie, energieproductie en ontgifting hangen af van enzymatische activiteit. 

4. Transport en opslag

Eiwitten fungeren als transporteurs in het lichaam. Hemoglobine vervoert zuurstof, albumine transporteert vetzuren en hormonen, en ferritine slaat ijzer op in levercellen. Zonder deze eiwitten zou je lichaam geen essentiële stoffen kunnen distribueren. 

5. Immunologische functie

Antistoffen of immunoglobulinen zijn eiwitten die ziekteverwekkers herkennen en neutraliseren. Ook cytokines (signaalmoleculen voor immuuncellen) zijn eiwitten. Bij eiwittekort raakt het immuunsysteem verzwakt.

6. Structuur en stevigheid

Collageen en keratine zijn structurele eiwitten die zorgen voor stevigheid van huid, botten, nagels en haren. Elastine geeft weefsels hun elasticiteit. Zonder deze eiwitten stort je lichaamsstructuur letterlijk in. 

7. Regulatie van pH en vochtbalans

Eiwitten werken als buffers in het bloed om de zuurgraad (pH) stabiel te houden. Albumine speelt daarnaast een sleutelrol in het handhaven van de osmotische druk en dus vochtbalans.

8. Energiebron (als het echt moet)

In extreme situaties (zoals langdurig vasten of crashdiëten) kunnen aminozuren worden omgezet naar glucose via gluconeogenese. Hoewel dit inefficiënt is, dient het als laatste redmiddel voor energievoorziening.

9. Neurotransmitters en breinfunctie

Tyrosine en tryptofaan (aminozuren) zijn voorlopers van dopamine en serotonine — neurotransmitters die stemming, motivatie en slaap beïnvloeden. Ook glutamaat (opwindend) en GABA (remmend) zijn eiwitgerelateerd.

10. Celcommunicatie

Cellen gebruiken eiwitreceptoren op hun membranen om signalen op te vangen van hormonen of groeifactoren. Insuline bijvoorbeeld bindt aan zijn receptor, wat een kettingreactie aan biochemische processen op gang brengt. 

Hoeveel eiwit heb je echt nodig?

De eiwitbehoefte hangt sterk af van je activiteit, leeftijd, gezondheidstoestand en doelen. Een krachtatleet heeft tussen de 1,6-2,2 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht per dag nodig, terwijl een niet-actieve persoon genoeg heeft aan 0,8-1,0 gram. Eiwitkwaliteit (compleet of incompleet) en spreiding over de dag zijn ook cruciaal. Je specifieke eiwitbehoefte berekenen? Zie onze Rekentool

Conclusie: eiwitten zijn multifunctionele superstoffen

Van spieropbouw tot immuniteit, van breinfunctie tot hormoonregulatie — eiwitten doen veel meer dan de meeste mensen denken. Zorg dus dat je voeding voldoende eiwitten bevat, niet alleen voor je fysiek, maar ook voor je algemene gezondheid.

Alles lezen over eiwitten? klik hier

Bronnenlijst:

• Wolfe, R. R. (2017). Branched-chain amino acids and muscle protein synthesis in humans: myth or reality? Journal of the International Society of Sports Nutrition, 14(1), 30.
  

• Wu, G. (2009). Amino acids: metabolism, functions, and nutrition. Amino Acids, 37(1), 1–17.
  

• Institute of Medicine (2005). Dietary Reference Intakes for Energy, Carbohydrate, Fiber, Fat, Fatty Acids, Cholesterol, Protein, and Amino Acids.