Aspartaam: schadelijk? Invloed op de darmen? Wij leggen het uit!
Aspartaam is een van de meest besproken kunstmatige zoetstoffen ter wereld. Het wordt gebruikt in duizenden producten zoals light frisdranken, suikervrije kauwgom, toetjes en supplementen. Toch is er veel verwarring over de veiligheid en werking van deze stof. In deze blog duiken we diep in de wetenschap achter aspartaam, inclusief hoe het wordt afgebroken in het lichaam, wat de mogelijke risico’s zijn en welke effecten het heeft op de darmen.
1. Wat is aspartaam en waarom wordt het gebruikt?
Aspartaam is ongeveer 200 keer zoeter dan gewone tafelsuiker, maar bevat nauwelijks calorieën. Daarom is het geliefd in producten die bedoeld zijn voor gewichtsverlies of bloedsuikercontrole. Chemisch gezien is aspartaam een dipeptide, bestaande uit de aminozuren fenylalanine en asparaginezuur, samen met een methanolgroep.
2. Hoe werkt aspartaam in het lichaam?
Na consumptie wordt aspartaam snel afgebroken in het spijsverteringskanaal tot zijn drie componenten:
- Fenylalanine – een essentieel aminozuur dat nodig is voor neurotransmitters.
- Asparaginezuur – een niet-essentieel aminozuur met een rol in signaaloverdracht in de hersenen.
- Methanol – wordt verder afgebroken tot formaldehyde en uiteindelijk tot mierenzuur.
Hoewel methanol giftig kan zijn in hoge doseringen, blijft de hoeveelheid die vrijkomt bij aspartaamgebruik ver onder schadelijke niveaus. Deze stoffen zitten ook in de "normale" dagelijke voeding:
- Fenylalanine zit veel in vlees, vis eieren en zuivel.
- Asparaginezuur zit veel in vlees, vis, kaas, pina's en peulvruchten en melk.
- Methanol is schadelijk maar komt in het lichaam in een zeer zeer kleine hoeveelheid.
3. De rol van aspartaam in de darmen
Het effect van aspartaam en de darmen is de laatste jaren erg veel in het daglicht gekomen. En niet zonder reden. Hoewel aspartaam zelf grotendeels wordt afgebroken vóórdat het de dikke darm bereikt, kunnen zijn afbraakproducten wél invloed hebben op het microbioom.
Onderzoek van Cedars-Sinai Medical Center 1 toonde aan dat sommige kunstmatige zoetstoffen veranderingen kunnen veroorzaken in de samenstelling van de bacteriën in de dunne darm. Hoewel het bewijs nog niet sluitend is voor aspartaam specifiek, suggereren deze studies dat zelfs afbraakproducten zoals methanol indirect effect kunnen hebben op darmgezondheid.
4. Gezondheidsrisico’s van aspartaam: hoe zit het écht?
De Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) stelt dat een dagelijkse inname van maximaal 40 mg per kilogram lichaamsgewicht veilig is voor de meeste mensen. Voor iemand van 70 kilo komt dit neer op 2800 mg per dag – wat overeenkomt met het drinken van ongeveer 10-15 blikjes light frisdrank.
Er is één belangrijke uitzondering: mensen met fenylketonurie (PKU), een zeldzame genetische aandoening. Zij kunnen fenylalanine niet goed afbreken en moeten alle bronnen vermijden, waaronder aspartaam.
In 2023 kwam het IARC (onderdeel van de WHO) met nieuws: zij classificeerden aspartaam als “mogelijk kankerverwekkend” op basis van beperkt bewijs bij mensen, vooral bij leverkanker. Maar tegelijkertijd bleef de WHO’s JECFA bij het advies dat consumptie binnen de ADI veilig is 2.
5. Aspartaam in context: natuurlijk versus kunstmatig
Er is een groeiende beweging richting ‘natuurlijk’ eten. Toch zijn veel natuurlijke producten zoals honing of fruitsuiker minstens zo belastend voor je bloedsuikerspiegel als geraffineerde suiker. De keuze tussen natuurlijke en kunstmatige zoetstoffen is dus minder zwart-wit dan vaak wordt gedacht.
Aspartaam heeft als voordeel dat het geen bloedsuikerpieken veroorzaakt en caloriearm is. Tegelijk blijft voorzichtigheid geboden, vooral voor mensen met bestaande gezondheidsproblemen of bij overmatige consumptie.
6. Conclusie
Aspartaam is een complexe stof die door het lichaam volledig wordt afgebroken vóórdat het je dikke darm bereikt. Toch kunnen de afbraakproducten effect hebben op je gezondheid, mogelijk zelfs op je darmflora. Binnen de vastgestelde limieten wordt het als veilig beschouwd, maar het is altijd verstandig om je inname in balans te houden en te kiezen voor variatie in je dieet.
Voor mensen met PKU is volledige vermijding cruciaal, en voor anderen geldt: wees bewust, lees etiketten, en laat je niet leiden door angst of mythes, maar door wetenschap.